Woongebieden
Diverse functies zoals wonen en spelen komen in het woongebied samen. Een prettige leefomgeving staat centraal, waarbij de nadruk ligt op veiligheid en gebruik. De wegen zijn erftoegangswegen. Er is vooral openbare verlichting zichtbaar naast een enkele buitenlamp of tuinverlichting van bewoners (Woningen en Tuinen).
Gemeentelijk beleid Openbare Verlichting
De gemeente kiest in principe voor bescheiden verlichting qua verlichtingssterkte. Dit past bij de beleidskeuze om Bewust te Verlichten. Altijd houdt zij rekening met de rustige, landelijke omgeving, de verkeersintensiteit, het gevoel van sociale veiligheid, en de wens om energieverbruik en lichtvervuiling te verminderen. Zie ook het visie/beleidshoofdstuk Openbare Verlichting op Maat voor meer informatie over waar en hoeveel verlichting de gemeente plaatst in relatie tot de landelijke adviesrichtlijn ROVL-2011.
De gemeente plaatst niet in iedere woonstraat dezelfde verlichting maar kiest per situatie passende verlichting gebruikmakend van de nieuwe technieken van dat moment. De kosten over de totale levensduur spelen hier natuurlijk een rol bij. De gemeente let extra op de lichtuitstraling van stads/dorpsrandzônes naar het buitengebied. Verlichting langs de randen wordt voorkomen. Anders wordt gekozen voor armaturen met minimale lichthinder. Als lichtkleur kiest de gemeente voor warmwit.
1. Verlichtingssterkte
Bij het verlichten van een woonwijk besluit de gemeente of de verlichtingssterkte van de landelijke adviesrichtlijn ROVL-2011 passend is. Waar mogelijk wordt verlichting in woonwijken gedimd in de avond en de nachtelijke uren.
Foto 1: In de Korenbloemstraat in Ommen staan lantaarnpalen om en om links en rechts van de weg geplaatst. Er straalt wit licht uit de rechthoekige ′koffer′armaturen. De verlichtingssterkte is relatief laag.
Foto 2: In de omgeving Lodderholt in Ommen staan woningen, appartementen en een zorgcomplex. Langwerpige rondstralers verlichten de gehele omgeving met wit licht. De verlichtingssterkte is relatief hoog.
Foto 1: In veel bredere woonstraten (hier: Patrijsstraat Ommen) staat geel-oranje verlichting op hoge lantaarnpalen met een lage verlichtingssterkte. Bij vervanging krijgt warmwit licht de voorkeur.
Foto 2: In de omgeving van de Merelstraat staan op de bredere wegen witte lampen op hogere masten. In de kleinere straten staan rondstralers zoals op de Meerkoet hieronder.
2. Gelijkmatigheid
De gemeente streeft naar gelijkmatige verlichting volgens de landelijke adviesrichtlijn. Dit is alleen mogelijk als het gebied met verlichting nieuw wordt aangelegd of als de bestaande lantaarnpalen dichter bij elkaar worden geplaatst. In sommige gebieden is gelijkmatige verlichting niet nodig en worden de komende jaren alleen de armaturen vervangen op de bestaande lantaarnpalen.
Foto 1: Deze rondstralende armaturen op lage masten (′paaltopjes′) verlichten veel woonwijken. De gelijkmatigheid is hoog en gezichtsherkenning is goed vanwege het witte licht. (Meerkoet Ommen)
Foto 2: Vergelijkbare verlichting geeft toch een donkerder straatbeeld doordat de woningen en het wegdek van zichzelf donkerder zijn (Herikstraat, Ommen)
3. Voetpaden in woonwijken en parken
Voetpaden worden over het algemeen meeverlicht met de rijbaan of het fietspad. De gemeente verlicht separaat gelegen openbare voetpaden alleen als ze woonwijken verbinden of anderszins doorgaande paden zijn en als er voldoende sociale controle is.
Foto: Vrijliggende voetpad verlicht met rondstralers (tussen De Garstenkamp en Baron van Fridaghstraat in Ommen)
4. LED of niet?
LED verlichting is door nieuwe (technologische) ontwikkeling landelijk steeds meer in opkomst. In de periode 2010-2015 heeft de gemeente op gebiedsontsluitingswegen en in woonwijken LED verlichting toegepast. De factsheet LED beschrijft de voor- en nadelen van LED verlichting onder andere op het gebied van energieverbruik, lichthinder en kosten. De gemeente beoordeelt bij grootschalige vervanging en bij nieuwe inrichting van een gebied welke nieuwe technieken er in de markt zijn, hoe betrouwbaar ze zijn, hoe geschikt en wat de kosten zijn. De komende jaren is dit in ieder geval LED.
Foto 1: Deze bewoners in de wijk Alteveer hebben hun oprit gemarkeerd met kleine LED lampjes in de bestrating.
Foto 2: Dit type armatuur in de wijk Dante is van LED verlichting voorzien.
5. Rondstraler of vlak armatuur
In woongebieden wordt al tientallen jaren gekozen voor rondstralende armaturen omdat zij een mooi sfeerbeeld geven en licht in alle hoeken stralen. Een nadeel is echter dat deze armaturen lichthinder kunnen geven in woon/slaapkamers en dat ze van grote afstand zichtbaar zijn als ze op de stads/dorpsrandzône toegepast worden. De gemeente maakt daarom per locatie een afweging. Wanneer verlichting vanaf het open landschap zichtbaar is, worden er geen rondstralers toegepast. De trend is om armaturen te kiezen die het licht goed richten. De vormgeving verandert naar steeds plattere armaturen met alleen de noodzakelijke zijwaartse uitstraling.
Foto: Bij sommige woonhuizen is sprake van lichthinder op de gevel (voorbeeld: woonwijk Dante).
Politiekeurmerk Veilig Wonen
Het meest bekend is het Politiekeurmerk Veilig Wonen op woningniveau. Een individuele eigenaar van een bestaande woning kan zijn eigen huis zo goed mogelijk beveiligen tegen woninginbraak met behulp van sloten, buitenverlichting en dergelijke. De verzekeraar biedt vaak een korting op de premie als een woning beveiligd is op het niveau van het Politiekeurmerk.
Er bestaat echter ook een keurmerk voor de gehele Woonomgeving, dus de woning inclusief de rijbaan, stoep, parkeerplaats en achterpad. Het Politiekeurmerk Veilig Wonen geeft aan hoeveel licht moet worden geplaatst om een certificaat Veilige Omgeving te verkrijgen. Dit houdt in het kort in dat:
- de landelijke adviesrichtlijnen moeten worden aangehouden qua verlichtingssterkte en gelijkmatigheid volgens het Politiekeurmerk (Ommen maakt een andere keuze, zie hieronder)
- dit hoeft alleen in de openbare ruimte, dus voortuinen en voorgevels hoeven niet te worden verlicht
- als er geen openbare verlichting valt op de voordeur, dan plaatst de projectontwikkelaar een individuele buitenlamp bij de voordeur
- dimmen van openbare verlichting mag alleen in overleg met de Commissie Compenserende Maatregelen, bij voorkeur alleen tussen 0.00 en 6.00 uur
- grotere parkeerplaatsen (meer dan 20 plekken) mogen niet worden gedimd
- sociaal onveilige voet- en fietspaden mogen niet worden verlicht om schijnveiligheid te voorkomen
- achterpaden moeten volgens het Politiekeurmerk worden verlicht zonder gebruik te maken van een aanwezigheidsdetectiesysteem (Ommen maakt hierin een andere keuze, zie hieronder)
Het beleid voor bewuste openbare verlichting komt op veel punten overeen met het Politiekeurmerk. Echter op het eerste en het laatste punt lopen de meningen uiteen:
- De gemeente vindt vanuit haar verlichtingsbeleid de verlichtingssterkte uit de adviesrichtlijn ROVL niet in alle woonwijken passend in Ommen. Qua gelijkmatigheid komt het beleid van Bewust Verlichten wel overeen met het PKVW. De meeste bewoners zijn gewend aan de huidige mate van verlichting. Bij een renovatie zal de kwaliteit van het licht en het zicht al sterk verbeteren doordat er nieuwe verlichtingstechnieken toegepast worden.
- De gemeente houdt vast aan het huidige beleid om achterpaden niet te verlichten. Reden is een gebrek aan sociale controle. Verlichting kan een gevoel van sociale veiligheid geven, terwijl dit schijnveiligheid kan zijn. Het verlichten van achterpaden kan zorgen voor lichthinder voor omwonenden, lichtvervuiling en extra energieverbruik.
Foto 1: Dit achterpad in de omgeving Korenbloemstraat in Ommen is verlicht met rondstralers in de vorm van een druppel, de zogenaamde ′padvinders′. Sommige achtergevels van woningen worden enigzins meeverlicht.
Foto 2: Deze foto dient als voorbeeld van een brandgang of achterpad verlicht met rondstralers. Iemand die hier in het licht staat, kun je zien staan. Om het hoekje is echter geen zicht en geen sociale controle.
Afspraken tussen gemeente, woningcorporatie en projectontwikkelaar
De gemeente maakt afspraken met woningcorporaties en bouwende partijen over veiligheid in de woonomgeving. Het politiekeurmerk én het beleid van Bewust Verlichten van de gemeente zijn hier leidend in. Ook de huidige en verwachte criminaliteit wordt meegenomen per locatie.
Voorbeeld van een gespreksonderwerp is het verlichten van de achterpaden. Het beste zou zijn deze bij het ontwerp van de woonwijk te voorkomen, zoals het Handboek Politiekeurmerk zelf ook aangeeft. Als er toch een achterpad wordt aangelegd, beschouwt de woningcorporatie verlichting vaak als vanzelfsprekend of als service. Bekeken zal worden of dit overal nodig en gewenst is door de bewoners zelf.
Foto: Dit appartementencomplex nabij de Danteweg straalt veel verlichting uit naar de omgeving waaronder het park.