Beleidsplan Licht in de Openbare Ruimte

Armaturen en duurzaamheid


In het armatuur wordt de lichtbron geplaatst. Het armatuur moet daarom water- en stofdicht zijn en slagvast zijn. Belangrijk zijn de spiegels die het licht met een bepaalde verspreiding op straat richten. Armaturen gaan zo’n 20 jaar mee en moeten geregeld schoongemaakt worden.

Vormgeving armaturen - beeldkwaliteit overdag

Bij daglicht is de vormgeving medebepalend voor de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving. Om die reden kiest de gemeente in sommige gebieden speciale lantaarnpalen en armaturen. Bekend zijn de lantaarnpalen en armaturen met antieke uitstraling in het centrumgebied. Ommen kiest in zijn algemeenheid voor ′sober en doelmatig′. Vormgeving van armaturen is daarom zo onopvallend mogelijk.

antiek 

Foto: In oude dorpscentra worden vaak antieke of antieklijkende armaturen en bijpassende masten geplaatst. 

Beeldkwaliteit in de avond en nacht

In de avond en nacht valt niet zozeer het uiterlijk van de mast en het armatuur op. Wel valt het licht op dat eruit straalt. Welke kleur heeft het, hoe fel is het en welke kant straalt het op? De vorm van het armatuur is vaak niet te zien door de felheid van het licht. In het armatuur richten de spiegels het licht de gewenste kant op. De keuze van het armatuur bepaalt hoeveel lichthinder en lichtvervuiling er optreedt. 

rondstraler oud avond ommen rondstraler nieuw rondstraler ommen modern 2

Foto′s rondstralers. In woonwijken en op pleinen worden vaak rondstralers gebruikt zodat er een deel van de omgeving verlicht wordt tezamen met het wegdek. Nadeel is dat rondstralers lichthinder kunnen geven in de woonkamers of slaapkamers. Ook is vanaf het donkere buitengebied rondstralende verlichting van grote afstand zichtbaar. De foto links toont de bekende rondstraler (ook wel ′paaltopjes′ genoemd). Midden en rechts zijn moderne ontwerpen te zien.

Welk armatuur staat waar?

De gemeente kiest voor ′eenduidig waar mogelijk, afwijken waar nodig′. De gemeente kiest zoveel mogelijk uniforme armaturen op dezelfde typen weg. Dit is makkelijk voor het onderhoud, herkenbaar voor de weggebruiker (met name overdag) en verlaagt de kosten. De stand van de spiegels varieert wel want dat hangt af van hoe ver de masten uit elkaar staan, hoe breed de weg is, en in hoeverre de stoep of het fietspad ′achter’ de lantaarnpaal meeverlicht moeten worden. 

Afwijkingen zijn mogelijk om verkeerskundige redenen of om redenen van het versterken van de ruimtelijke kwaliteit zowel overdag als in de avond en de nacht. 

Er worden op basis van marktonderzoek standaard mastcomposities gemaakt waaruit gekozen kan worden. Deze zullen jaarlijks worden herzien om met innovaties mee te groeien.

Onderstaande foto′s tonen diverse armaturen die in 2015 veel op straat te zien zijn. Daarbij gaat het om de vormgeving en dus het type armatuur (en niet om de fabrikant van specifiek dit getoonde armatuur). 

Techniek: Conventioneel versus LED

In 2015 is er 88% ′conventionele verlichting’ op straat. Daarmee wordt vrijwel alle verlichting bedoeld behalve LED. De lamp in deze armaturen wordt verschillende keren vervangen tijdens de levensduur van het armatuur en ook het voorschakelapparaat gaat geen 20 jaar mee.

Bij LED verlichting werkt het anders. Armatuur en LED lichtbron vormt vaak één geheel. Het verwachte aantal branduren van de LED is dusdanig hoog, dat er tijdens de levensduur van het armatuur geen lamp vervangen hoeft te worden. Dit zorgt voor lagere onderhoudskosten, hoewel schoonmaak nodig blijft en ook de driver op dit moment een kortere levensduur heeft dan de LED zelf.

bart rondstraler ommen koffer oud led vlak

Foto′s: In smallere woonstraten worden veel rondstralers gebruikt (links). In bredere woonstraten, langs gebiedsontsluitingswegen binnen de bebouwde kom en in het buitengebied worden meestal rechthoekige ′koffer′armaturen gebruikt (midden). In de periode rond 2015 is er een voorkeur voor vlakke LED armaturen (rechts) die dimbaar en energiezuinig zijn en zo min mogelijk de omgeving aanstralen. 

Onderhoud en vervanging

Er zal de komende periode een achterstand ingelopen moeten worden door verouderde armaturen te vervangen die al afgeschreven zijn. In 2014 was 20% van de armaturen (600-700 stuks) aan vervanging toe. Er ligt een vervangingsplan (2014) gereed dat uitgevoerd kan worden zodra de gemeente hiervoor de middelen vrijmaakt.

Het vervangingsplan gaat uit van een gewenste verlichtingssterkte gelijk aan de ROVL-2011. De oudste armaturen naar LED om te zetten, kan al 40% energiebesparing per armatuur opleveren. Wanneer wordt geinvesteerd in dimmen, kan dit zelfs naar 58% toenemen. In dit nieuwe beleid wordt per wegvak overwogen om verlichting aan te leggen op een lagere verlichtingssterkte dan de ROVL-2011. In dat geval kan er tegen een lagere investering, ook zonder te dimmen, energie worden bespaard met LED armaturen ten opzichte van de oude lampen.

Het vervangen van lampen gebeurt nu nog in een groepsremplace, dat wil zeggen dat alle lampen tegelijk worden vervangen in een bepaald gebied. Hierdoor zijn de kosten van vervanging van te voren bekend. Lees meer onder storingen en onderhoud.

Duurzaam materiaalgebruik

De gemeente Ommen vindt materiaalgebruik een belangrijk aandachtspunt. Bij het beoordelen van de duurzaamheid van armaturen én lantaarnpalen wordt naar de gehele cyclus gekeken van winning, productie, gebruik, verwijderen en hergebruik van materialen. 

Afspraken worden gemaakt met de leveranciers over duurzaamheid. Hierbij worden ook erkende inzamelaars en verwerkers betrokken zodat defecte of afgeschreven lampen milieuvriendelijk worden verwerkt. De gemeente denkt vooraf na over welke milieuvriendelijke oppervlaktebescherming en schoonmaak mogelijk is.

onderhoudswagen

Foto: voorbeeld van een onderhoudswagen voor schoonmaak of vervanging van een armatuur.